اگر دنبال این هستید که بدانید قرارداد جعاله چیست و چه کاربردی دارد، جای درستی آمده اید! در این مطلب قرار است به زبان ساده همه چیز را درباره قرارداد جعاله بررسی کنیم: از تعریف و شرایط عقد گرفته تا نکات فسخ و ویژگی های خاص این نوع قرارداد.
قرارداد جعاله چیه؟
جعاله در لغت به معنای «جُعل» یا «مزدی در برابر انجام کاری» است. در دنیای حقوق، قرارداد جعاله توافقی است که یک نفر (جعیل) در برابر انجام کار معین، تعهد می دهد که مبلغی به عنوان جُعل یا پاداش به انجام دهنده کار (عامل) بپردازد.
مثال : مثلاً فرض کنید شما می خواهید یک وسیله گمشده را پیدا کنید. اعلام می کنید: «هرکس این وسیله را پیدا کند، ۵ میلیون تومان جایزه می گیرد.» این اعلام شما، در واقع نمونه ای از یک قرارداد جعاله است.
در این قرارداد حتی لازم نیست که عامل، فرد خاصی باشد؛ هر کسی که کار را انجام بدهد، مستحق دریافت مزد می شود.
پیشنهاد برای مطالعه: سفته چیست؟
شرایط عقد قرارداد جعاله
حالا که فهمیدیم قرارداد جعاله چیست، بیایید شرایط لازم برای صحیح بودن این قرارداد را بررسی کنیم:
1️⃣ اهلیت طرفین : یعنی جعیل و عامل باید عاقل، بالغ و رشید باشند.
2️⃣ مشخص بودن کار : کاری که قرار است انجام شود باید مشخص و معین باشد، حتی اگر در بعضی مواقع جزئیات آن خیلی دقیق نباشد.
3️⃣ تعیین جُعل یا مزد: میزان جُعل (پاداش) باید معلوم باشد. مثلاً بگویید: ۵ میلیون تومان، یا یک قطعه زمین مشخص.
4️⃣ اراده آزاد : قرارداد باید بدون اجبار، اکراه یا فریب منعقد شود.
5️⃣ مشروع بودن موضوع : کاری که قرار است انجام شود باید قانونی و مشروع باشد؛ انجام کار غیرقانونی یا خلاف اخلاق نمی تواند موضوع جعاله باشد.
در ضمن، در قرارداد جعاله لازم نیست که حتماً توافق کتبی باشد؛ حتی یک اعلام شفاهی هم می تواند قرارداد را تشکیل بدهد.
شرایط فسخ قرارداد جعاله
یکی از سوال های رایج این است که آیا قرارداد جعاله قابل فسخ است یا خیر. پاسخ کوتاه این است: بله.
قرارداد جعاله یک قرارداد جایز است، یعنی هر یک از طرفین (چه جعیل، چه عامل) می تواند هر زمان که بخواهد آن را فسخ کند، مگر در شرایطی که کار انجام شده یا عمل به پایان رسیده باشد.
نکته 1 : اگر عامل قبل از انجام کار، قرارداد را فسخ کند، طبیعی است که مستحق دریافت مزد نخواهد بود.
نکته 2 : البته اگر کار انجام شده باشد یا طرفین توافق کنند که جعاله لازم باشد (غیرقابل فسخ)، دیگر فسخ یک طرفه ممکن نیست.
ویژگی های خاص قرارداد جعاله
◀ بدون نیاز به قبول عامل: برخلاف بسیاری از قرارداد ها، در جعاله صرف اعلام جعیل کافی است و نیازی به قبول فوری عامل نیست.
◀ انجام توسط هر شخصی: هر کسی که کار را انجام بدهد، استحقاق دریافت جُعل را دارد.
◀ انعطاف پذیری بالا: چون جعاله می تواند برای هر نوع کار مشروع و معقولی تنظیم شود، بسیار کاربردی است.
◀ قابل استفاده در معاملات جدید: بانک ها و موسسات مالی گاهی از قرارداد جعاله برای پروژه های اقتصادی یا خدماتی استفاده می کنند.
نمونه هایی از قرارداد جعاله در زندگی واقعی
- اعلام جایزه برای پیدا کردن اشیای گمشده
- پرداخت پاداش برای کشف اطلاعات خاص
- پروژه های بانکی که بانک ها در قبال انجام پروژه ای سود معین می دهند.
نکاتی که باید درباره قرارداد جعاله بدانید
◀ اگر جعیل کار را فسخ کند ولی عامل مقداری از کار را انجام داده باشد، بسته به مورد ممکن است مستحق بخشی از مزد شود.
◀ در این قرارداد اگر عامل بدون آگاهی از جعاله کار را انجام دهد، مستحق جعل نخواهد بود.
◀ جعاله می تواند هم معین باشد (برای کار مشخص) و هم مطلق (برای کار نامعین با حدود کلی).
جمع بندی
در این مقاله سعی کردیم با زبان ساده توضیح بدهیم که قرارداد جعاله چیست. همانطور که دیدیم، نوعی توافق است برای پرداخت مزد در برابر انجام یک کار مشخص. این قرارداد هم در معاملات سنتی و هم در معاملات مدرن بانکی کاربرد دارد. انعطاف پذیری، امکان فسخ آسان و سادگی در اجرا از ویژگی های بارز این نوع قرارداد است.
حالا شما می‌توانید با اطلاعات به دست آمده، بهتر تصمیم بگیرید که در چه شرایطی از این قرارداد استفاده کنید و چه نکاتی را در تنظیم یا قبول آن مدنظر قرار دهید.
