حسابداری در ایران

 جالب است بدانید حسابداری در ایران در دوره قبل از انقلاب، بیشتر در موسسات خارجی که در ایران کار می کردند، رواج داشت. از جمله آنها می ‌توان به بانک شاهی سابق، شرکت سابق نفت و موسسات خارجی دیگر که پس از آن در بانک ملی و دیگر بانک‌های ایران نیز توسعه پیدا کرد، اشاره نمود.

اگر علاقمندید پیشینه حرفه حسابداری در ایران را بدانید، ادامه این مقاله را مطالعه کنید.

حرفه حسابداری در ایران

حسابداری در ایران قدیم، موسساتی که بتوانند حسابداری را مانند زبان انگلیسی تخصصی و با اصول علمی جدید آموزش دهند، وجود نداشت و فقط آموزشگاه‌های فنی مانند آبادان، کالج آمریکایی و برخی دیگر از مدارس اختصاصی مانند دبیرستان فنی مالی، آموزشگاه بانک ملی ایران و مدرسه تجارت اصول، دفترداری را تدریس می نمودند.

دانشجویان آموزشگاه‌های آبادان و بانک ملی ایران در ادارات حسابداری همان موسسات کار می‌کردند و از همین رو کمتر از سایر دانشجویان فرصتی می یافتند که دروس دفترداری را در عملا یاد بگیرند. بنابراین اغلب موسساتی که نام برده شد، دفترداری و قسمتی از اصول حسابداری را در عمل به کارمندان می ‌آموختند و اکثر حسابداران ملی ایران نیز دانش آموختگان همان موسسات هستند.

البته باید بدانید در گذشته، پست‌های مهم حسابداری در دست کارمندان خارجی بود و این فرصت کمتر به کارمندان ایرانی می ‌رسید. برای مثال در شرکت سابق نفت، کلیه پست‌های مهم حسابداری در دست کارمندان هندی، پاکستانی، انگلیسی و… بود. به گونه‌ای که حساب‌های این شرکت‌ها حتی برای کارمندان و روسای عالی مرتبه ایران هم به صورت مهر و موم شده بود. البته شاید به این دلیل بود که پس از نهایی شدن نفت، کارشناسان ایران به جنبه‌های مالی این صنعت توجه کافی نداشتند.

بانک ملی ایران حتی پس از تاسیس هم مشاغل مهم حسابداری‌اش را در دست مشاوران خارجی می‌ سپرد تا اینکه اینکار کم کم به دست حسابداران ایرانی سپرده شد. اولین باری که فکر اعزام حسابدار به خارج از کشور برای یادگیری رشته حسابداری مطرح شد، دهه اول قرن بود که یکی از بزرگترین موسسه‌های مالی کشور به نام بانک ملی جزو اولین موسساتی بود که در این امر پیشگام شد.

بانک ملی در ابتدا عده‌ای کارآموز را در رشته‌های مختلف بانکی مانند حسابداری بانک‌های خارج صادر و پس از آن در سال ۱۳۱۵ گروه ۱۲ نفره را منتخب نموده و برای تحصیل علمی در رشته حسابداری به انگلستان اعزام نمود. این افراد تحصیلات خود را همزمان با ادامه جنگ جهانی دوم آغاز نمودند و به همین دلیل هم ۵ نفر از این افراد قبل از این که تحصیلات خود را به پایان برسانند، به ایران بازگشتند و ۷ نفر دیگر پس از این که تحصیلات خود را به اتمام رساندند و عضویت انجمن حسابداران خبره انگلستان درآمدند، در سال‌های ۱۳۲۳ تا ۱۳۲۵ به بانک ملی بازگشتند.

حتی در سال‌های بعد از جنگ هم شرکت نفت و وزارت دارایی و یکی دو موسسه دیگر دولتی افرادی را برای تحصیل در رشته حسابداری به خارج از کشور اعزام نموده که تا به حال بسیاری از آنان پس از تکمیل تحصیلات به عضویت انجمن حسابداران خبره انگلستان و ویلز انجمن حسابداران خبره بریتانیا انجمن حسابداری خبره آمریکا در آمدند.

ناگفته نماند که اندک محدودی از این افراد در بانک مرکزی و بخش دولتی مشغول به کار شدند اما اکثر این افراد به عنوان شریک و کارمند ارشد در موسسات حسابرسی مستقل مشغول به کار شدند. اما با این حال هنوز هم بین شناسایی قانونی حسابداران متخصص و اهمیت دادن به حسابداران در جامعه اقتصادی کشور چالش‌هایی وجود داشت.

با مطالعه تاریخ حسابداری در ایران، متوجه می شویم که پس از جنگ جهانی دوم، با اعزام حسابدار به خارج از کشور، تماس ایران با کشورهای توسعه یافته بیشتر شد و اهمیت حسابداری هم روز به روز افزون‌تر گردید. اما باز هم حسابداری به عنوان یک حرفه‌ ضروری در جامعه شناخته نمی‌ شد و کمتر مورد تقاضا قرار می گرفت. در گذشته قدرت‌های اصلی اقتصاد کشور بازرگانی و مالی بودند که آنها نیز اهمیت چندانی به تهیه حساب‌های صحیح نمی‌ دادند.

این شرکت‌ها و بازرگانان اغلب به دنبال سود و منفعت خود بوده و تنها معاملاتی را ثبت می ‌کردند که به نفع و صلاح آنها بوده و از ثبت کردن اطلاعاتی که وضع واقعی معاملات را نشان می داد سرباز می زدند و معمولاً آنها را در حساب سیاق می نوشتند و به جز خودشان، کسی به آنها دسترسی نداشت.

با مطالعه تاریخ حسابداری در ایران، متوجه می شویم مامورانی که برای دریافت مالیات به سراغ این افراد می‌ آمدند نیز بدهی مالیاتی آنها را طبق یادداشت‌ها و نکاتی که ثبت نموده بودند تعیین نموده که اغلب در کمیسیون‌های حل اختلاف و با توافق طرفین حل و فصل می نموده‌اند.

با مطالعه تاریخ حسابداری در ایران، متوجه می شویم که متوجه می شویم که فن حسابداری با چهار عمل اصلی ضرب، جمع، تفریق و کسر اشتباه گرفته می شد و بیشتر افراد جامعه به این خیال بودند که هر کس این چهار عمل اصلی را آموخته باشد یعنی حسابداری هم می ‌داند. شاید باورتان نشود ولی در گذشته اگر کسی ادعا می داشت که شغل حسابداری دارد یا حرفه او حسابداری است او را به چشم تمسخر می نگریستند.

این اوضاع نابسامان برای حسابداری، تا ملی شدن صنعت نفت که در سال ۱۳۲۹ بود ادامه داشت. سرانجام پس از خلع ید از شرکت سابق نفت کلیه حسابداران خارجی از ایران رفتند و هیئت امور خلع ید به این نتیجه رسید که نیاز به حسابداران کاردان و با تجربه دارد که بتوانند امور مالی این صنعت بزرگ را به خوبی اداره کنند.

همانطور که در گفته‌های بالا اشاره داشتیم، بانک ملی چند نفر حسابدار را به خارج فرستاده بود تا تحصیلاتشان را در آنجا ادامه دهند و پس از مهاجرت حسابداران خارجی این حسابداران به جنوب کشور اعزام شدند تا امور حسابداری شرکت نفت را پیش ببرند که به خوبی هم از پس این ماموریت برآمدند.

حسابداران خبره تصمیم گرفتند دو طرح اساسی را در ایران پیاده سازی نمایند. این دو طرح شامل:

• وسایل برای تربیت حسابدار طبق اصول جدید
• فراهم آوردن وسایل رسیدگی به حساب‌های مدعیان مالیاتی به منظور تعیین مالیات بود.

ابتدا آنها طرح اول را با مقامات مختلفی مانند بانک ملی، سازمان برنامه، شرکت نفت و وزارت فرهنگ در میان گذاشتند و سرانجام در سال ۱۳۳۶ توانستند ما فقط شرکت ملی نفت را در راستای تاسیس آموزشگاه عالی حسابداران جلب نمایند.

با مطالعه تاریخ حسابداری در ایران، متوجه می شویم که در راستای طرح اول که در سال ۱۳۵۳ شمسی پیاده‌سازی شد، آموزشگاهی تحت عنوان دانشکده حسابداری و علوم مالی نام‌گذاری شد. دوره تحصیلات کامل در این دانشکده ۶ سال کامل بود که باید در این مدت، تحصیل همراه با کارآموزی عملی در رشته حسابداری همراه باشد. این دانشکده دارای دوره‌های فوق دیپلم لیسانس و فوق لیسانس بود و اکثر دانشجویان لیسانس و فوق لیسانس آن فارغ التحصیل شده و با عضویت انجمن حسابداران خبره ایران درآمدند.

با مطالعه تاریخ حسابداری در ایران، متوجه می شویم که طرح دوم حسابداران خبره، لزوم و رسیدگی به حساب‌های مدئیان مالیاتی بود که از زمان معاونت وزارت دارایی هژیر پیگیری شد. در قانون مالیات و درآمد سال ۱۳۲۳ نتیجه رسیدگی حسابداران رسمی شناخته شده بود اما این ماده قانون عملاً تغییر در وضع موجود حاصل نکرد. پس از تصویب این قانون چندین جلسه در وزارت دارایی و شورای عالی اقتصاد برگزار شد و طرح‌های گوناگونی در راستای تاسیس انجمنی که بتواند حسابداران دارای صلاحیت موجود در کشور را دور هم بخواند، مورد مذاکره قرار گرفت اما نتیجه حاصل نشد.

جلسات همواره ادامه داشت تا اینکه ابوالحسن بهنیا در زمان تصدی خود در وزارت دارایی در کابینه دکتر امینی، بیان کرد که مقدمات تشکیل انجمن حسابداران خبره به ترتیبی که در قانون مالیات بر درآمد پیش بینی شده بود، فراهم گردید. بدین منظور آیین‌نامه در آذرماه ۱۳۴۵ به تصویب رسید

که در این آیین نامه اشخاصی که خود را واجد شرایط می‌دانستند باید برای ثبت نام در وزارت دارایی حضور پیدا می نمودند. تعداد این افراد به ۳۰۰ نفر رسید و امتحاناتی برگزار شد که صلاحیت اخلاقی و فنی این افراد را مورد تحقیق و بررسی قرار بگیرد. در نهایت حدود ۴۰ نفر از این اشخاص منتخب شده و به دعوت وزارت دارایی در سال ۱۳۴۲ گردهم آمدند و مراسم تحلیف هیئت مدیره‌ای از میان خود انتخاب نمودند.

جمع‌بندی مطلب حسابداری در ایران

پیشینه حرفه حسابداری در ایران بسیار پر طول و تفسیر است که ما سعی کردیم چکیده‌ای از مهمترین اتفاقات جامعه حسابداری در ایران را در قالب یک مقاله بگنجانیم.

شما می توانید با دانلود دموی رایگان نرم افزار حسابداری معین، به مدت یک ماه تمامی امکانات نرم افزار و عملکرد پشتیبانی را به صورت کاملا رایگان مورد ارزیابی قرار دهید و در صورت رضایت اقدام به پرداخت و خرید نرم افزار حسابداری مورد نظر خود کنید و از یک سال پشتیبانی رایگان نیز بهره مند شوید.

اگر نیاز به راهنمایی بیشتری در این زمینه دارید می توانید با همکاران پشتیبانی نرم افزار حسابداری معین در ارتباط باشید.

مقالات مرتبط

پیشنهاد میکنیم مقالات مرتبط به این مقاله را هم مطالعه کنید.